Wyobraź sobie sytuację, w której udajesz się do sklepu, fryzjera lub korzystasz z innych usług i nagle zostajesz zaskoczony odmową wykonania usługi przez przedsiębiorcę. Czy taka odmowa jest zgodna z prawem? Czy jako klienci mamy jakieś prawa w takich sytuacjach? W dzisiejszym artykule na naszym blogu omówimy kwestię odmowy świadczenia usług przez przedsiębiorców oraz nasze prawa wobec tego.
Kara grzywny za odmowę wykonania usługi?
Wcześniej (tj. do 8 lipca 2023 r.) było tak, że gdy przedsiębiorca odmówił świadczenia usługi, mogła na niego zostać nałożona kara grzywny. Istniały jednak pewne przesłanki, które musiały zostać spełnione, aby ową grzywnę można było na przedsiębiorcę nałożyć. Po pierwsze, odmowa musiała być umyślna, czyli przedsiębiorca musiał świadomie odmówić wykonania usługi. Po drugie, odmowa nie mogła nie mieć uzasadnionej przyczyny. Ponadto osoba odmawiająca musiała być zawodowo zaangażowana w świadczenie usług, a także mieć obowiązek świadczenia danej usługi. Stanowił o tym art. 138 Kodeksu wykroczeń.
Warto jednak zauważyć, że Wyrokiem z 26 czerwca 2019 r., sygn. K 16/17 (Dz.U. z 2019 r. poz. 1238), Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 138 k.w. „w części zawierającej słowa «albo umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmawia świadczenia, do którego jest obowiązany», jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”, w rezultacie czego przepis w tej części przestał obowiązywać. Tym samym, obecnie zabronione jest tylko żądanie lub pobieranie za świadczenie zapłaty wyższej niż obowiązująca przez osobę zajmującą się zawodowo świadczeniem usług.
W uzasadnieniu ww. wyroku możemy przeczytać, że: „W systemie gospodarki rynkowej określenie relacji w zakresie świadczenia usług opiera się przede wszystkim na zasadzie swobody umów, a więc zakłada wolność kontraktowania i wyboru kontrahenta. Swoboda umów nie ma przy tym charakteru absolutnego i może być ograniczana przez wprowadzenie w drodze ustawy przymusu kontraktowania, tj. nakazu zawarcia umowy zobowiązaniowej w określonych przypadkach o określonej treści. Jest to jednak wyjątek, który musi być wyraźnie wskazany w przepisach aktu normatywnego. Z tego względu rozwiązania prawne, które w sposób dorozumiany mają ograniczyć wolność podmiotów prywatnych w zakresie zawierania umów i dodatkowo penalizują zaniechanie świadczenia danych usług, gdy obowiązek takiego świadczenia nie wynika wprost z przepisów prawnych, naruszają zaufanie do państwa i stanowionego przez nie prawa, gdyż są nieadekwatne do celu regulacji i stanowią nadmierną ingerencję ustawodawcy w sferę wolności jednostki”.
Dodatkowo zdaniem Trybunału Konstytucyjnego „art. 138 k.w. nie jest przydatny ani do ochrony interesów ekonomicznych konsumentów, ani do ochrony niematerialnych interesów konsumentów, ani wreszcie do ochrony przed działaniami antydyskryminacyjnymi. Jeśli jednym z podstawowych interesów konsumenta jest to, by usługa, o którą się zwraca, była zrealizowana, a z art. 138 k.w. nie wynika obowiązek określonego działania dla zobowiązanego do świadczenia, to ukaranie za odmowę świadczenia usług umyślnie bez uzasadnionej przyczyny nie ochroni interesów konsumenta. […]”.
Podsumowanie
Na skutek wspomnianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, możliwości działań konsumenta, któremu odmówiono świadczenia usługi, są teraz znacznie ograniczone. Analiza dotychczasowego orzecznictwa i ustawodawstwa sugeruje, że ani ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, ani Kodeks cywilny nie zapewniają skutecznej ochrony przed nieuzasadnioną odmową spełnienia świadczenia.
W przypadku postępowania cywilnego istnieje możliwość dochodzenia roszczeń jedynie w sytuacji, gdy zostanie zawarta umowa z usługodawcą, a ten nie spełni swoich umownych zobowiązań. Nie istnieje możliwość dochodzenia samego faktu zawarcia umowy.
Natomiast ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania zakazuje jedynie nierównego traktowania osób fizycznych ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne lub narodowość w zakresie dostępu i warunków korzystania z zabezpieczenia społecznego, usług, w tym usług mieszkaniowych, rzeczy oraz nabywania praw lub energii, jeżeli są one oferowane publicznie.
Pamiętaj, że przedstawione informacje mają charakter ogólny i nie stanowią porady prawnej w indywidualnych przypadkach.
Jeśli masz jakiekolwiek pytania lub wątpliwości, zachęcamy do skonsultowania się z naszą Kancelarią. Pomożemy Ci zrozumieć konkretną sytuację i udzielimy odpowiednich porad.
Umów się z nami na e-spotkanie (klik) lub uzupełnij poniższy formularz kontaktowy.
