W handlu, szczególnie tym internetowym, często mówimy o prawach konsumenta. Ale czym one tak naprawdę są? Jest to zbiór praw przysługujących konsumentom, zawartych w różnych aktach prawnych, mających na celu ochronę konsumenta w gospodarce rynkowej. Przedsiębiorcom nie przysługuje tak wiele przywilejów i tak duży zakres ochrony jak ma to miejsce w przypadku konsumentów. Oznacza to, że relacje gospodarcze między nimi mogą być kształtowane w zasadzie dowolnie. Nie dotyczą ich np. ograniczenia związane z klauzulami niedozwolonymi. Wynika to z przekonania, że w przypadku przedsiębiorców strony są sobie równe, więc jeśli zawierają między sobą umowy, to świadomie je podpisują. Jakie prawa mają konsumenci, a jakie przedsiębiorcy, którzy dokonują zakupów? Wyjaśniam poniżej.
Kategorie kupujących
Od 1 stycznia 2021 roku polskie przepisy rozróżniają cztery główne kategorie kupujących:
- Konsumenci, czyli osoby fizyczne dokonujące zwykłych zakupów;
- Przedsiębiorcy, którzy dokonują zakupów niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą;
- Osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, zarejestrowaną w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), zawierające umowę bezpośrednio związaną z prowadzoną działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla nich charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej;
- Przedsiębiorcy, którzy dokonują zakupów bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością.
Zakres ochrony poszczególnych z wyżej wskazanych podmiotów zależy od kategorii, w której się znajdują.
Konsumentom oraz przedsiębiorcom, którzy dokonują zakupów niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, przysługują wszystkie prawa konsumenckie – te kategorie kupujących są objęta najszerszą ochroną prawną, jako że uznawane są jako podmioty „słabsze” w danym stosunku gospodarczym.
Z drugiej strony — przedsiębiorcom, jako podmiotom profesjonalnym, nie przysługują w większości narzędzi ochrony prawnej przewidzianych dla konsumentów — mają oni niemal nieograniczoną swobodę umów i mogą prawie dowolnie kształtować umowy między sobą.
Od 1 stycznia 2021 roku szczególne zasady mają zastosowanie do osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, gdy z treści zawieranej umowy będzie wynikało, że nie posiada ona dla przedsiębiorcy charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez niego działalności gospodarczej. W szczególności:
- Umowy zawierane z nimi przez sprzedających nie mogą zawierać klauzul niedozwolonych;
- Skorzystają z szerszej ochrony przy okazji rękojmi;
- Mogą odstąpić od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorcy w ciągu 14 dni.
Definicja konsumenta
Zgodnie z definicją konsumenta określoną w Kodeksie cywilnym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Oznacza to, że konsumentem jesteśmy tylko wtedy, gdy kupujemy u przedsiębiorcy towar lub usługę dla celów prywatnych, czyli na własny użytek.
Prawa konsumenta
Regulacje dotyczące konsumentów rozproszone są w wielu aktach prawnych. Bardzo ważne są jednak ich prawa i to nich skupimy się w tym artykule. Poniżej przedstawiam najważniejsze prawa konsumenta:
- Prawo do odstąpienia od umowy
Konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów. Jeżeli konsument nie został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy, prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia upływu terminu (art. 27 Ustawy o prawach konsumenta).
- Prawo do reklamacji
Konsument ma prawo do reklamacji, jeśli towar jest wadliwy lub niezgodny z umową (art. 556-576 Kodeksu cywilnego oraz ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta).
- Prawo do gwarancji
Konsument ma prawo do gwarancji na sprzedany towar. Gwarancja jest dobrowolna, ale jeśli sprzedawca ją udziela, to musi określić jej warunki oraz czas trwania (art. 577-585 Kodeksu cywilnego oraz ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta).
Klauzule niedozwolone
Niedozwolone klauzule (inaczej: abuzywne), to postanowienia umowne, które naruszają prawa konsumentów lub są sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa. Klauzule niedozwolone są nieważne i nie mają mocy prawnej, nawet jeśli zostały zawarte w umowie.
Przykładowe klauzule umowne:
- Wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie;
- Uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju;
- Uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;
- Pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
- Przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta.
Podsumowanie
Masz wątpliwości czy zawarta przez Ciebie umowa zawiera klauzule niedozwolone? A może zostały naruszone Twoje prawa konsumenta? Doświadczeni prawnicy z naszej Kancelarii chętnie odpowiedzą na wszelkie Twoje pytania dotyczące przysługujących Ci praw.
Umów się z nami na e-spotkanie (klik) lub uzupełnij poniższy formularz kontaktowy.
