Umowa o dzieło jest jedną z najpopularniejszych umów cywilnoprawnych. Jest ona tzw. umową rezultatu, która różni się od umów starannego działania koniecznością osiągnięcia oznaczonego rezultatu ludzkiej pracy. Rezultat ten musi być dziełem o indywidualnych cechach, ustalonych wcześniej z dającym zlecenie. Biorąc pod uwagę cechy charakterystyczne umowy o dzieło, a przede wszystkim wspomniany rezultat, bardzo często to właśnie ta forma zatrudnienia jest powszechnie stosowana w przypadku zawodów kreatywnych. Popularna jest zatem wśród rozliczeń w branżach takich jak: copywriterzy, dziennikarze, ghostwriterzy czy artyści. Czym charakteryzuje się umowa o dzieło? Jakie są jej wady i zalety? Wyjaśniam poniżej.
Obowiązki stron
Należy podkreślić, że stronami umowy o dzieło mogą być nie tylko osoby fizyczne, lecz także osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.
W terminologii prawniczej strony umowy o dzieło nazywa się:
- Wykonawcą (dziełobiorcą);
- Zamawiającym (dziełodawcą).
Obowiązkiem strony przyjmującej zamówienie jest wykonanie umówionego dzieła zgodnie z treścią zawartej umowy, czy to w formie pisemnej, czy ustnej, zgodnie z posiadaną wiedzą i doświadczeniem oraz zgodnie z posiadanymi umiejętnościami. Przy wykonywaniu umowy o dzieło wykonujący obowiązany jest zachować należytą staranność. Rezultat jego pracy stanowi wytworzenie umówionego dzieła.
Natomiast podstawowe obowiązki po stronie zamawiającego to przede wszystkim zapłata umówionego wynagrodzenia, jak i współdziałanie przy wykonywaniu dzieła.
Zalety i wady umowy o dzieło
Jak każda z umów, również umowa o dzieło ma nie tylko zalety, ale także wady. Choć teoretycznie kwestia zalet, jak i wad jest wynikiem subiektywnej oceny, to istnieją pewne standardy, które pozwalają przyjąć ogólne standardy.
Na tej podstawie, do zalet umowy o dzieło możemy zaliczyć:
- Swobodę co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy;
- Otrzymanie największej kwoty netto w porównaniu z innymi formami zatrudnienia (jeśli chodzi oczywiście o osoby powyżej 26 r.ż., które nie są już zwolnione z konieczności uiszczania zaliczek na poczet podatku dochodowego);
- Brak konieczności wykonywania dzieła osobiście, chyba że zostanie to zastrzeżone w umowie;
- Brak kierownictwa podczas wykonywania pracy.
Z kolei do wad tego rodzaju umowy możemy zaliczyć:
- Odpowiedzialność całym swoim majątkiem w pełniej wysokości (bez ograniczeń);
- W przypadku ustalenia wynagrodzenia ryczałtowego, co do zasady, brak możliwości żądania podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac;
- Brak możliwości podwyższenia wynagrodzenia, jeżeli ewentualne prace dodatkowe zostały wykonane bez uzyskania zgody zamawiającego;
- Niestosowanie do tego rodzaju umowy przepisów Kodeksu pracy np.: o ochronie wynagrodzenia, prawa do urlopu czy dni wolnych;
- Brak świadczeń gwarancyjny np. za czas przestoju, choroby, macierzyństwa;
- Brak odszkodowania za wypadek przy pracy (ubezpieczenie wypadkowe).
Umowa o dzieło a umowa zlecenia
Umowa o dzieło w praktyce często jest porównywana z umową zlecenia, umową o roboty budowlane, umową sprzedaży, a nawet umową o pracę. Mało tego, niekiedy umowa o pracę np. z umową o dzieło zostaje zamieniania np. ze względu na korzystniejsze warunki podatkowe. Choć oczywiście prawnie takie działanie nie jest dopuszczalne, wciąż się zdarza. Należy wskazać, że wymienione umowy są różnymi umowami i posiadają odrębne regulacje prawne. Dlatego też nie należy ich stosować dowolnie, a jedynie zgodnie z określonym ustawowo celem i zgodnie z naturą zobowiązania.
Umowa o dzieło a podatki
W kontekście umowy o dzieło kwestia odprowadzania podatku dochodowego różni się w zależności od tego, pomiędzy kim zawierana jest umowa. Należy więc rozróżnić trzy sytuacje:
- Umowa o dzieło między dwoma osobami fizycznymi — w tej sytuacji zamawiający nie pobiera zaliczek na podatek dochodowy. Osoba wykonująca zlecenie rozlicza podatek na dwa sposoby — w zeznaniu rocznym lub zaliczkami w trakcie roku;
- Umowa o dzieło między osobą fizyczną a przedsiębiorcą — to sytuacja nieco trudniejsza, w której od strony podatkowej ciężko zakwalifikować taką umowę jako umowę o dzieło, ponieważ to przedsiębiorca realizuje usługę. Prawidłowo przedsiębiorca powinien rozpoznać to jako przychód i samodzielnie wyliczyć podatek z działalności;
- Umowa o dzieło między osobą przedsiębiorcą a przedsiębiorcą — w tej sytuacji również zawartą umowę ciężko rozpatrywać jako umowę o dzieło z tego względu, że obie strony są przedsiębiorcami. Z punktu widzenia podatku dochodowego u zamawiającego powstaje koszt a u zleceniobiorcy przychód z działalności. Z podatkowego punktu widzenia należy więc zawsze dążyć do tego, aby to osoba wykonująca usługę rozliczała podatek dochodowy.
Wyjątek stanowi sytuacja, w której wykonawca wykona dzieło w zakresie usług, które pokrywają się z profilem jego działalności. W takim wypadku musi on złożyć oświadczenie i na jego podstawie sam odprowadza zaliczki na podatek. Bez oświadczenia nadal to zamawiający ma obowiązek poboru i odprowadzenia zaliczki.
Należy podkreślić, że od 1 stycznia 2021 roku konieczne jest zgłoszenie przez płatnika składek lub osobę fizyczną zlecającej dzieło każdej umowy o dzieło w ZUS-ie.
Obowiązek ten nie dotyczy umów o dzieło:
- Zawartych z własnym pracownikiem;
- Wykonywanych na rzecz własnego pracodawcy, ale zawartych z innym podmiotem;
- Zawartych z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą na wykonanie przez nie usług, które wchodzą w zakres prowadzonej działalności.
Płatki składek powinien poinformować ZUS w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy o dzieło poprzez formularz RUD.
O jakim oświadczeniu mowa?
Z tytułu umowy o dzieło standardowo nalicza się podatek w wysokości 12%. Ustawodawca daje możliwość złożenia oświadczenia o niepobieraniu zaliczki na podatek dochodowy m.in. przez osoby na umowie o dzieło. Dotyczy to głównie osób, które nie osiągają dochodu 30 tyś. zł i w rozliczeniu rocznym powstałaby u nich nadpłata.
Podsumowanie
Umowa o dzieło to jedna z umów cywilnoprawnych, które nie podlegają przepisom Kodeksu pracy. Wiąże się to z wieloma teoretycznie negatywnymi konsekwencjami jak np. brak urlopu czy świadczeń gwarancyjnych. Umowa o dzieło ma jednak wiele zalet. Choć ominięcie pewnych obowiązków podatkowych jest dla Zamawiających niekiedy bardzo kuszące, warto pamiętać, aby umowa o dzieło zawierana była wyłącznie w przypadku gdy przedmiot i charakter świadczenia odpowiada właśnie tego rodzaju umowie. W innym przypadku możemy mówić o braku zgodności prawnej ze stanem faktycznym.
Chcesz skonsultować umowę albo przygotować projekt umowy, która właściwie Cię ochroni?
Umów się z nami na e-spotkanie (klik) lub uzupełnij poniższy formularz kontaktowy.
